Şırnak’ın isminin Şehr-i Nuh’tan geldiği bilinmektedir ve Cizre ilçesinde Nuh’a ait olduğu söylenen bir de türbe mevcuttur. Şırnak’ın sel tufanından sonra Nuh Peygamber’in ilk yerleştiği şehir olduğu bilinmektedir.
Şırnak ilinin tarihi zenginliğinin ana öğesini ise Cudi Dağı oluşturur. Çünkü tufandan sonra Nuh’un gemisinin, Cudi Dağı’nın tepesine konduğuna inanılmaktadır. Zirvede, gemiye ait olduğuna inanılan, büyük çiviler ve tahta kalıntıları mevcuttur.
Cudi Dağı antik kent ve mağaralar, Cizre’deki Nuh Peygamber Camii ve Ulu Camii şehir de görülmeye değer yerlerdendir.
Şırnak ili sahip olduğu zengin tarihi, kültürel kaynakları ve doğal değerleri ile turistik açıdan önemli cazibelere sahiptir. Cudi Dağında Hz.Nuh (A.S.) ın gemisine ait mıt denilen büyük çiviler ve tahta kalıntıları mevcuttur. Çok eski bir geçmişe sahip olan Şırnak ilinin tarihi Evliya Çelebinin 17.yy’da yazdığı “Seyahatname” isimli kitabına göre Nuh tufanı öncesine kadar dayanır. Bu rivayete göre Nuh’un gemisinin il sınırları içerisinde bulunan yüksekliği 2089 metreye kadar uzanan Cudi dağının tepesinde bulunduğu rivayet edilir. Cudi Dağında Hz.Nuh (A.S.) ın gemisine ait mıt denilen büyük çiviler ve tahta kalıntıları mevcuttur.
Gezilecek Yerler
Abdurrahman Ağa Kasrı
Aydınlık Evler Mahallesi Sönmez Sokakta yer alan yapı, Tayyar Onuk ve Osman Onuk mülkiyetinde bulunmaktadır. Şırnak merkezde bulunan tek tescilli yapıdır. Üzerindeki kitabeye göre 1892 tarihinde yaptırılmıştır.
Beyaz Köprü
Uludere ilçesine bağlı Hilal Beldesinde bulunan köprü günümüze bir kısmı yıkılmış bir şekilde gelebilmiştir. Hilal çayı üzerine kurulan köprü tek kemerli köprüler gurubuna girmektedir.
Yıkık Han (Hane Grabe)
Şırnak Merkeze bağlı Şırnak ilinden Cizre ilçesine giderken 30.km.de ana yolun hemen solunda bulunmaktadır. Hanı Ĝrabe mevkiinde bulunmaktadır. Kızılsu beldesi sınırları içerisinde bulunmaktadır.
Kasrik Köprüsü
Kasrik Beldesi’nin içerisinde, (Akçay) Güneş Deresi üzerine kurulmuştur. Kuzeydoğu-güneybatı istikametinde uzanan köprü, üç gözlü yolunun düz olduğu köprüler grubuna girmektedir. Han Mahmut Köprüsü olarak da bilinmektedir. Köprünün üzerinde herhangi bir kitabe bulunmadığı için kim tarafından ve ne zaman yapıldığı kesin belli değildir. Muhtemelen Cizre Beyleri tarafından 16. yy’ da yapılmış olmalıdır. Köprünün güneydoğusundan bugünkü Cizre-Şırnak karayolu geçmekte ve beton arma bir köprü yer almaktadır.
Eski köprü de aynı yol güzergahını bağlamaktadır. Köprü günümüzde büyük ölçüde harap vaziyettedir. Üç kemer gözünden ikisi sağlam olup, kuzeydoğudaki üçüncü göz kısmen yıkılmıştır. Köprünün iki yanını yapılan binalar kapatmıştır. Köprüde düzgün kesme taş ve moloz taş kullanılmıştır. Yolunda yer yer çökmeler meydana gelmiştir. Yolu döşeme taşlarla kaplanmıştır. Korkulukları tamamen yıkılmıştır. Sivri kemer açıklıklı köprü gözleri birbirinden farklı ölçülerde yapılmıştır. Sivri kemerler ortada bağımsız iki ayağa oturmaktadır. Köprünün mansap kısmında ayakların önüne üçgen kesitli sel yaranlar yerleştirilmiştir. Bu sel yaranlar da yıkılmalar meydana gelmiştir. Bu yönde sel yaranlar ve kemer de düzgün kesme taş, tempan duvarlarında kaba yontu taşlar kullanılmıştır. Köprüde herhangi bir süsleme mevcut değildir. Köprünün menba kısmı daha sağlam kalmıştır. Burada kemer yüzeyleri ve aralarındaki duvar, düzgün kesme taş ve sıralı kaba yönü taşlarla örülmüştür. Köprünün tescili yoktur. Kültür varlığı olarak tescillenmesi gerekmektedir, Karayolları tarafında restore edilmektedir.
Kırmızı Medrese
Dağ Kapı Mahallesi’nde, şehrin batısındaki sur kalıntılarının üzerine inşa edilmiştir.
Medresenin güney cephesinin ortasında Mela Ahmei Ciziri’nin türbesi bulunmaktadır. Yapının inşa kitabesi ve vakfiyesi bulunmaması sebebiyle kesin yapım tarihi belli değildir. Uzmanlar yapıyı XIV. yy.ın ilk çeyreğine tarihlendirmektedir.
Cudi Dağı
Cudi dağı Şırnak ilinin Silopi kazâsının hemen yakınında Hezil Irmağı ile Dicle arasındadır. Yüksekliği 2089 metredir. Dini inanışlara göre, Tufandan sonra Nuhun gemisi bu dağın üzerine oturmuştur. Sözü geçen geminin Ağrıda veya Arabistandaki başka bir Cudi Dağında bulunduğu konusunda da söylentiler vardır. Layard ve L. King, bu dağın dolaylarında çivi yazısıyla hazırlanmış Asur yazıtlarına rastladılar. Kuran-ı Kerim de geminin Cudi dağına oturduğu söyleniyor. Nuh tufanını anlatan Kuran-da sular çekilmeye başladı ve gemi cudi dağına oturdu der. Bir rivayete göre gemide bulunan 80 insan Heştan köyünü kurmuşlar. Heştan kürtçe seksen demek. Köyün bügünkü ismi Yoğrtuçular. Sonrada o insanlar Cizreyi kurmuşlardır. Rivayete göre Cizrede Nuhun türbesi vardir.
Finik Ören Yeri ve Kalesi
Milattan Önce 4000 yılından kalma olan ören yeri Cizre’dedir. Saraylar, kervansaraylar, mağaralara oyularak yapılmış evler ve kadın, erkek kabartmaları görülebilir. Yakın bir bölgede bulunan Finik Kalesi’nde de çeşitli kabartmalar görülmektedir.
Bazebde Ören Yeri
Dicle Nehri kıyısında bulunan ören yeri ilk çağdan kalmadır. Bazebde ören yerinde bulunan taştan köprü de görülmeye değerdir.
Cizre Ulu Cami
Eski bir kiliseden Hz Ömer zamanında dönüştürülmüş olan cami dikdörtgen planlıdır. Bu camideki en önemli eserlerden birisi de Ejderli Kapı Tokmağı’dır. Selçuklu Dönemi’ne ait bu kapı tokmağı İstanbul’da Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde sergileniyor.
Abdaliye Medresesi (Mir Abdal)
15. yüzyılda yapılan medrese, Mem u Zin adlı eserde geçen aşkın da yaşandığı yerdir. Hikaye birbirine aşık olup kavuşamayan Mem ve Zîn’in aşkını ve onları engelleyen Bekir karakterini anlatır. Dönemin sosyal ve kültürel hayatından esintiler de eserde görülebilir. Medrese Arap ülkelerinden ve yurt içinden çok sayıda ziyaretçi çekmektedir.
Nuh Peygamber Türbesi
Kur’an ve çeşitli tarihçilere göre tufandan sonra Nuh Peygamber’in gemisi Cudi Dağı’na oturmuştur ve yerleşim için tufan sonrası bu bölge seçilmiştir. Nuh Peygamber’in mezarının da bulunduğu türbesi yapılan restorasyonlardan sonra ziyarete açılmıştır.
Şırnak Mutfağı
Kutlik, Ufak bulgur ve ufak yarma (Çigköftelik) birbirine karıştırılır,hamur haline getirilir.Kızartılmış soğanlı kıyma içine doldurulur.Kaynar suya atılıp pişirilir.Sudan çıkarılıp yumurtaya bulandırılır.Yağda kızartılıp servis yapılır.Sarbidev, Yarma iyice pişirilir,büyük bir tabağa konulur.İçi açıldıktan sonra .bu çukura kurut(Keşk-çortan) suyu ve yağ dökülür.Yarma üzerine kavurma parçaları dizilir ve servis yapılır.
Perdepilav, Dibi yuvarlak tencereye yumurta ve yağla yoğrulmuş yufka haline getirilmiş hamur yerleştiririz.Az pişirilen pilava tavuk eti,baharat ve badem karıştırılır ve bu hazırlanan yufka haline getirilmiş hamurun içine konulur.Ağzı tekrar yağlı ve yumurtalı ince hamurla kapatılır.Üstü ve altı ateşte veya fırında pişirilir.Sonra servis yapılır.Kipe, Koyunun bağırsakları iyice yıkanır,bezleri koparılır.Ters çevrilir yıkanır ve temizlenir.Pirinç ve kıyma pişirilmeden içine doldurulur.Sıcak suya atılıp kaynatılır.Piştikten sonra servis yapılır.
Hekeheşandi, pilav yağsız olarak yapılır.İçine kıyma katılır ve yoğurulur.Yumurta dibi şekil verilerek yağda yumurtaya bulanmış şekilde kızartılır ve servisi yapılır. Şıpşıpe günümüzde dolma diye anılan yemeğin yöremizdeki adıdır.Soğan,patlıcan, domates,kabaklar açılır ve oyulur.Pancar veya asma yaprakları hazırlanır.Pirinç ile kıyma yıkanıp karıştırılır, baharatlanır.Adı geçen sebzelere doldurulur.Tencereye dizilip,pişirilir.Servis yapılır.
Meyre diğer adıyla mehir ayran ve dövme ateşe bırakılır.Yumurta çırpılır içine bırakılır. Devamlı bir şekilde karıştırılır.Kaynayıncaya kadar devam edilir.Parçalanmış kabaklar ve Pancar yaprakları içine katılır.Bir parça pişince ateşten indirilir ve soğuk servis yapılır.Brinzer, şeker ile su karıştırılıp şerbet yapılır.Ateşe konulup kaynatılır.İçine pirinç atılıp pişirilir.Biraz tarçın ve sarı boya katılır.Ateşten indirilip soğuk olarak servis yapılır.
Mahmılatık ince bulgur küpe bırakılır.Şalgam kaynadıktan sonra,soğutulur ve süzülerek küpe bırakılır.Biraz su ve biraz hamur üzerine katılır.(Mayalı hamur olmalıdır)Ağzını kapatıp örttükten sonra çamurla kapatılır.Kırk gün bekletildikten sonra açılır ve turşu gibi kullanılır.Fıreydin Saç ekmeği ince açılır.Dövülmüş ceviz ile toz şeker karıştırılıp ekmek olacak hamurun üzerine serilir.Güzelce kıvrıldıktan sonra,simit gibi yuvarlak yapılıp,dolanır.Fıreydin kızgın yağda kızartılır ve şıra dökülür.Soğuyunca servis yapılır.
Suryaz otu kıyılır ve yıkanır.Suda kaynatılır.Sonra süzülüp sıkılır.Kızgın yağda ufaltılmış soğan kızdırılır.Üzerine suryaz otu eklenerek karıştırılır.İçine kavurma atılır.Karıştırılıp servis yapılır.
